#016 Kinh nghiệm 10 năm, trong vòng 1 giờ - (“Anything You Want”) Book Review

Thập kỷ cuối của thế kỷ 20, giai đoạn khởi đầu thời đại công nghệ thông tin, của máy tính cá nhân, “CD Baby” - một trang web của một ca sĩ nghiệp dư Derek Sivers đã tình cờ nắm bắt được một xu thế của thời đại: nhu cầu xuất bản và bán các tác phẩm âm nhạc của ca sĩ lên internet.

Đọc tới đây, có thể bạn cũng tưởng tượng được sự thành công của dịch vụ này. CD Baby đã rất thành công, thành công rực rỡ, doanh thu hàng tháng lúc đỉnh điểm thậm chí đạt đến gần $4 triệu đô (khoảng 60 tỷ VND vào năm 2008), hàng tháng!

Tuy nhiên câu chuyện của chàng ca sĩ - người sáng lập ra trang web đó lại không hẳn là niềm vui, như được thể hiện qua tác phẩm của anh: “Anything You Want: 40 Lessons for a New Kind of Entrepreneur”. Đây là một câu chuyện về một quá trình khởi nghiệp 10 năm, cũng là hành trình xác định tư tưởng bản thân, xác định những thứ thực sự quan trọng và cả việc chấp nhận buông bỏ.

Cùng Rays hôm nay tìm hiểu chút ít về tác phẩm này nhé?

“Ten years of experience in one hour”

“Anything you want” của Derek Sivers là một tác phẩm rất thú vị, nhưng sự nổi danh của nó không chỉ về mặt nội dung, mà còn vì lý do: nó rất ngắn.

Cấu trúc của nó được chia làm 40 chương, nhưng nhiều “chương” trong số đó dài thậm chí chưa đủ 1 trang, hầu hết các chương chỉ trong vòng 2 trang, và có thể bạn chỉ mất chưa đầy 1-2 phút để lướt xong mỗi chương.

Trung bình 1.5 phút/chương, nhân 40 chương bằng đúng 60 phút! Đây có lẻ là nguyên nhân chapter 1 của tác lại được đặt một cái tên: “Ten years of experience in one hour”. Rõ ràng, việc giữ cuốn sách ngắn gọn và cô đọng như vậy là có chủ đích từ tác giả.

Sự ngắn gọn cũng đã trở thành điểm nhấn lớn của tác phẩm. Vì ngắn, nên độc giả có thể dễ dàng hoàn thành cả quyển trong 1 lần đọc. Vì ngắn, nên khi cần tìm lại một thông tin gì, ta có thể rất nhanh chóng tìm lại đến đúng chương, đúng trang đó.

Và cũng vì ngắn, nên nội dung của nó cực kì cô đọng, dễ nhớ, lại không gây “áp lực” với người đọc. Dù là một cuốn sách về chủ đề kinh tế, khởi nghiệp nhưng nó vẫn thích hợp cho những người có được chút ít thời gian rảnh, đang tìm một tác phẩm để giải trí mà không cần đối mặt với nỗi sợ “không thể hoàn thành một quyển sách” - tin Rays đi, nỗi sợ này thường gặp hơn bạn tưởng, và nhiều lúc có thể là rào cản khiến bạn không muốn/không dám bắt đầu đọc 1 quyển sách mới vì “quyển cũ mình vẫn chưa đọc xong!”

Nhưng chỉ ngắn là không đủ để “Anything You Want” nhận được 4.09/5 sao với hơn 20,000 lượt review trên Goodreads, cũng như là tác phẩm được nhiều nhà khởi nghiệp khuyên đọc. Nội dung của nó và những bài học tưởng như đơn giản, nhưng có lúc trái ngược với các trào lưu kinh “kinh doanh, khởi nghiệp” thông thường hiện nay, để lại rất nhiều linh cảm cho người đọc, hi vọng bạn cũng vậy.

“Revolution doesn’t need to feel like war”

“Selling my friends’ CDs was starting to take up a lot of my time. I realized I had accidentally started a business. But I didn’t want to start a business! I was already living my dream life as a full-time musician. I didn’t want anything to distract me from that.
So, I thought that by taking an unrealistically utopian approach, I could keep the business from growing too much. Instead of trying to make it big, I was going to make it small. It was the opposite of ambition, so I had to think in a way that was the opposite of ambitious.”
– Derek Sivers, “Anything You Want”

CD Baby đã khởi nghiệp mà không hề có vốn, cũng không hề có một nhà đầu tư nào. Nó được xây dựng dựa trên chỉ 2 con số: $35/phí đăng ký mỗi album và $4/mỗi đĩa CD được bán. 2 con số này thậm chí không phải do tác giả nghĩ ra, mà là giá thị trường tại thời điểm 1996 và đã được giữ nguyên trong suốt 10 năm, không hề thay đổi.

CDbaby.com cũng được tác giả tự xây dựng nên hoàn toàn bằng lượng kiến thức cá nhân “tự học” (aka: “copy” từ một ví dụ trong 1 cuốn sách về lập trình). Thứ sáng tạo nhất mà chàng nhạc sĩ kiêm nhà lập trình nghiệp dư sáng tạo ra, có thể là một nút “BUY NOW” trên trang web đó! Để làm được những thứ này lẫn nhiều tính năng mới trong suốt chặn đường hoạt động, Derek đã tự đào tạo cho bản thân, dựa vào mọi khả năng có thể, vì cần thiết!

Trong suốt cuộc hành trình đó, nhà khởi nghiệp trẻ cũng đã đưa ra rất nhiều thứ “khác người”: Từ chối các hãng thu lớn, tuyệt đối không chạy quảng cáo trên web, không đặt các điều khoảng (“Terms & Conditions”) trên web và chỉ tập trung vào các khách hàng nhỏ lẻ, cá nhân...

Những quyết định đó được đưa ra hoàn toàn tự nhiên chỉ vì nó phù hợp (“feel right”) với mục tiêu, với những giá trị quan của tác giả - một người luôn tự coi mình là một người thường - cũng như bao khách hàng của CDBaby (một ca sĩ với mong muốn được bán các Album của mình, một người mua với mong muốn mua Album của người khác).

Để rồi 5 năm sau khi thành lập, khi CD Baby đã đạt được nhiều thành công lớn, báo chí đã viết về Derek như một người đã “cách mạng hoá thị trường âm nhạc”. Nhưng theo chính tác giả, “revolution” không nhất thiết đồng nghĩa với sự náo loạn, ồn ào, hào hùng.

”“If you think revolution needs to feel like war, you’ll overlook the importance of simply serving people better.

Nếu bạn thực sự đang làm những gì bạn mong muốn và thế giới thực sự cần, bạn sẽ không cần sự ồn ào, sự hỗn loạn, sự hoành tráng đó.

Bạn sẽ chỉ muốn tiếp tục, dù trong im lặng, vì nó cảm thấy đúng!

Because it feels right!

A story of “being small” and “being yourself”

Điều có lẽ thú vị nhất (có chăng cũng là những bài học ấn tượng nhất) khi dõi theo chặng đường của tác giả là quá trình “mơ nhỏ”, trái ngược với trào lưu “Dream Big” như phần lớn các tác phẩm về khởi nghiệp, về kinh doanh mà mình đã có cơ hội đọc khác.

Sự nhỏ bé đó, theo những bình luận trên Goodreads, rõ ràng đã tạo ra một sự kết nối, dễ cảm nhận hơn cho người đọc. Không phải ai cũng có khả năng mơ lớn, càng hiếm người có đủ tự tin và bản lĩnh để miệt mài đuổi theo những giấc mơ đó. Ngược lại, việc khởi đầu bằng từng bước nhỏ giúp phần lớn người đọc - chính chúng ta - cảm nhận được mọi thứ một cách chân thật hơn rất nhiều.

Bắt đầu từ con số không và việc trở nên “nhỏ bé” theo tác giả không phải là một điểm yếu, mà là một sự may mắn. Vì không đủ điều kiện thuê ngoài, nghĩa là bạn phải tự làm mọi thứ, là bạn phải tự mày mò và học mọi thứ.

“By not having any money to waste, you never waste money. Since I couldn’t afford a programmer, I went to the bookstore and got a $25 book on PHP and MySQL programming. Then I sat down and learned it, with no programming experience. Necessity is a great teacher.”
-Derek Sivers, “Anything You Want”

Không cần vốn, không cần các nhà đầu tư cũng đồng nghĩa tác giả không cần tốn công làm vừa lòng bất kì ai, mà có thể tập trung hoàn toàn vào công việc, vào sở thích và vào sự vừa lòng của khách hàng.

Nhỏ bé cũng đồng nghĩa với sự linh hoạt, với khả năng thích nghi theo nhu cầu của khách hàng.

Và có lẽ trên hết, nhỏ bé giúp tác giả có thể tiếp tục là chính bản thân.

Khi đạt được thành công, đôi lúc sự thành công đó cũng chiếm đoạt cả danh tính (identity) của chúng ta và ép buộc, dẫn lối ta theo một hướng khác. Derek xuyên suốt trong trong cuộc hành trình này, từ chối để sự thành công đó thay đổi mình.

A story about success and failure

CD Baby cho đến ngày nay vẫn còn hoạt động, nhưng Derek Sivers từ năm 2008 đã không còn là chủ tịch của nó. Khi CD Baby phát triển quá lớn, tác giả đã không còn đủ khả năng kiểm soát nó, để rồi làm nó vuột dần khỏi tay. Anh đã “over-delegate” (uỷ quyền thái quá) để rồi dần dần, quyền kiểm soát đã không còn nằm trong tay mình.

Nhận thức được điểm này, sau nhiều trăn trở, cuối cùng anh đã quyết định chuyển nhượng hoàn toàn công ty vào năm 2008, và từ chức đứa con tinh thần lớn nhất của mình, để dành toàn thời gian theo đuổi những đam mê khác.

Có lẽ chăng, sau khi phát triển quá lớn, công ty này đã không còn phù hợp với Derek, với tầm nhìn “nhỏ bé” và “cá nhân hoá” nữa. Nhiều người có thể xem đây là một điều đáng tiếc, nhưng đối với Rays, tác giả đã sống và làm theo đúng với những nguyên tác của bản thân: sống đúng với bản chất thật của mình.

Verdict

Cảm ơn bạn đã đọc hết bài!

“Anything you want” chắc chắn là một tác phẩm rất ấn tượng với Rays và mình sẽ còn quay lại đọc thêm nhiều lần nữa. Vì nó ngắn, nhưng cũng vì nó để lại cho mình nhiều bài học. Đây là một tác phẩm mình rất may mắn được đọc và có lẽ bạn cũng nên thử chiêm ngẫm nó 1 lần?

Điều đáng tiếc là hiện nay, mình không tìm ra nhà sách nào ở Việt Nam bán tác phẩm này, cũng như nó chưa hề có bản dịch ra Tiếng Việt. Mình đã đính kèm 1 link tới bản gốc của nhà sách FAHASA, hoặc bạn cũng có thể tìm bản online của nó trên thư viện Z-library (hoàn toàn miễn phí! Nếu có cơ hội mình sẽ có bài viết về thư viện online tuyệt vời này!).

Hi vọng tác phẩm này cũng đem lại cho bạn một chút thư giản, một chút hào hứng và cả một chút suy ngẫm như nó đã đem cho mình! Nếu thấy thú vị, hãy nhấn nút Join và nhập email để nhận được thông báo sớm nhất khi có bài viết mới nhé!

Xin chào và hẹn gặp lại bạn trong thời gian sớm nhất!